مزایای ارتباط کودک با طبیعتآموزش برای آینده‌ای پایدار و سرسبز
برگردان به فارسی: پوریا قلیچ‌خانی
صنوبر، فصلنامه طبیعت و محیط زیست. سال ششم. شماره 16 و 17. بهار و تابستان 1401
سازمان حفاظت نیوزیلند، یک نهاد دولتی‌ست که در یکم آوریل 1987 به‌طور رسمی شکل گرفت. این نهاد، مسئولیت حفاظت از میراث طبیعی و تاریخی نیوزیلند را برعهده دارد. حفظ و احیاء تنوع طبیعی به عنوان یک میراث، مراقبت از پهنه‌های خشکی و آبی و همچنین حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری بومی با رویکرد مشارکتی به کمک جوامع محلی از دغدغه‌های اصلی این سازمان است. در بخش مشارکتی سازمان حفاظت نیوزیلند، به آشتی و ارتباط افراد، به ویژه کودکان با طبیعت، توجه ویژه‌ای شده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید ترجمه مقاله‌ای کوتاه از این سازمان است که در سال 2011، زیر عنوان مزایای ارتباط کودکان با طبیعت، منتشر شده است.
پرسه زدن در طبیعت اوقات فراغت نیست. بلکه یک سرمایه‌گذاری ریشه‌ای و اساسی برای سلامت فرزندان ماست.
شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد ارتباط کودکان با طبیعت، در دنیای امروز، به طور روزافزون در حال کمرنگ شدن است. یافته‌های پژوهشی نیز حاکی از آن است که کودکان، با محروم ماندن از تجربه‌های مستقیم تعامل با طبیعت، فرصت خود را برای ارتقاء تمام و کمال درخصوص سلامت، تندرستی و تکامل رفتارهای بلندمدت مسئولانه در قبال محیط زیست از دست خواهند داد.
یکی از مهم‌ترین علل بحران اکولوژیکی ناشی از نوعی بیگانگی فردی با طبیعت است که در زندگی بسیاری از کودکان امروزی موج می‌زند. در دنیایی که به طور فزاینده شهری شده است،کودکان با وجود تلویزیون، رایانه و فعالیتهای فوق برنامه‌‌ای که زیر چتر مدارس انجام می‌پذیرد، دیگر مجال و فرصتی برای لذت بردن از طبیعت و بازی و پرسه در آن ندارند. اختلال کمبود طبیعت، گویای آثار زیان‌باری بر انسان و به تبع آن جوامع انسانی بوده که خود، در نتیجه ایجاد شکافی عمیق میان کودکان و طبیعت است (توضیح مترجم: اختلال کمبود طبیعت یا اختلال فقر طبیعت که برای اولین بار در سال 2005 توسط ریچارد لوو در کتاب «آخرین فرزند جنگل» عنوان شد گویای این واقعیت است که انسان‌ها، به ویژه کودکان، نسبت به گذشته و نسل‌های قبل، زمان کمتری را در بیرون از فضای بسته خانه (محیط طبیعی) سپری می‌کنند که این امر خود به طیف وسیعی از انواع مشکلات، از اضافه وزن، افسردگی و اضطرب گرفته تا کاهش قدرت تمرکز و حواس‌پرتی و غیره منتج می‌شود و کودکانی که به طور مستمر در طبیعت بازی می‌کنند و با آن در ارتباط هستند در مقایسه با کودکان محروم از محیط طبیعی، کمتر با انواع بیماری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند).
امروزه تماس فیزیکی کودکان و همچنین، صمیمیت آنها با طبیعت – با وجود آگاهی از تهدیدات جهانی محیط زیست – در حال محو شدن و فراموشی‌ست. آمار برخی از نظرسنجی‌های اخیر بین‌المللی نشان می‌دهد درصد کمی از کودکان، به طور مستقیم، حضور مستمر در طبیعت و لمس آن را تجربه می‌کنند و اکثر قریب به اتفاق، اغلب، محیط خانه را برای بازی کردن، به محیط بیرون ترجیح می‌دهند. این نظرسنجی‌ها همچنین گواه این امر هستند که بسیاری از نوجوانان، اغلب، وابستگی اعتیادگونه‌ای به دنیای مجازی داشته و به همان میزان، طبیعت از فرهنگ واژگان زندگی آنان حذف شده است و از طرف دیگر، شوربختانه از تنوع زیستی و اهمیت آن نیز نامطلع‌اند. نتیجه تمام پژوهش‌ها و نظرسنجی‌ها این موضوع را خاطرنشان می‌کند که برای پرورش نسلی مدافع محیط زیست، باید تلاش بیشتری در راستای آگاه‌سازی، توانمندسازی و در دسترس قرار دادن محیط‌های طبیعی برای کودکان صورت پذیرد.
مزایای ارتباط با طبیعت در دوران کودکی
بسیاری از مطالعات، ارتباط مثبتی را میان تجربیات مستقیم و مستمر لمس طبیعت با سلامت جسمی، عاطفی و ذهنی کودکان و همچنین بهروزی آنان نشان می‌دهند. نتایج پژوهش‌ها حاکی از آن است که دسترسی مستقیم به طبیعت و ارتباط مستمر با آن می‌تواند:
عزت نفس و تاب‌آوری در مقابل تنش‌ها و ناملایمات را افزایش دهد.
از بروز چاقی و اضافه وزن در دوران کودکی جلوگیری کند. خلاقیت، رشد شناختی، تمرکز، یادگیری، همکاری و تعاون، انعطاف‌پذیری و خودآگاهی را بهبود بخشد.
تحقیقات همچنین روشن کرده است که از طریق تجربیات مثبت در محیط‌های طبیعی، عشق به طبیعت در کودکان پرورش یافته و این خود بستر و پایه‌ای برای رشد و تکامل رفتارهای مسئولانه در قبال محیط زیست خواهد بود.
مطالعه روی افراد بزرگسالی که نسبت به حفاظت از طبیعت دغدغه‌مند و متعهد هستند ثابت کرده تجربه لمس طبیعت و ارتباط پیوسته با آن در دوران کودکی، نقشی اساسی در تعیین مسیر فکری انسان در زندگی و نوع رفتار آنها با محیط زیست خواهد داشت.
رویکردهای مؤثر برای ارتباط کودکان با طبیعت
قبل از آن‌که از کودکان بخواهیم به‌طور آکادمیک در مورد طبیعت بیاموزند و به حافظان محیط زیست تبدیل شوند، باید به آنها اجازه دهیم تا عشق‌شان به زمین و هم‌حسی‌شان را نسبت به طبیعت پرورش دهند. تحقیقات نشان داده همدلی و عشق به طبیعت از تماس مستمر کودکان با دنیای طبیعی نشأت می‌گیرد. کنکاش و اکتشاف بدون قاعده، خودانگیخته و مبتنی بر تجربه عملی مستقیم در محیط‌های بومی و طبیعی، اغلب بهترین راه برای الهام بخشیدن به کودکان و پرورش تعامل و حس شگفتی در آنها قلمداد می‌شود. این تجربیات ساختارنیافته و پیوسته در طبیعت، مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر رشد و پرورش ارزش‌های حفاظت از طبیعت برای تمام عمر محسوب می‌شود. تعدادی از صاحب‌نظران و پژوهشگران، از دوران میانی کودکی (6 تا 12 سالگی) به عنوان مهم ترین دوره برای ظهور، رشد و تکامل ارتباط کودک با طبیعت یاد می‌کنند. این بازه زمانی، همان مقطعی‌ست که حس شگفتی دوران کودکی، به حس کندوکاو و اکتشاف تبدیل می‌شود. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد حضور در طبیعت و برقراری ارتباط مستمر با آن، تا قبل از 11 سالگی، در شکل دادن به نگرش‌ها و رفتارهای محیط زیستی کودک، در آینده، بسیار مؤثر است. این شالوده همدلی و ارتباط با دنیای طبیعی سبب می‌شود کودکان در بزرگسالی، توانمندی بیشتری برای ابراز رفتارهای مسئولانه نسبت به محیط زیست داشته باشند و به این ترتیب شاهد بسط و توسعه فرصت‌های مناسب در جامعه، در راستای گسترش رفتارهای حفاظت‌گرانه با رویکرد حداقلی آسیب به محیط زیست خواهیم بود.