کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد در تاریخ 14 بهمن 1396 هفتاد و یکمین نشست از سلسله نشست‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی با موضوع مدیریت فراداده را از ساعت16:30 با پخش آیاتی از کلام‌الله مجید، سرود ملی و کلیپ معرفی فعالیتهای کتابخانه آغاز کرد. سخنرانان این نشست آقایان مهندس محمدجواد سخایی از گروه مشاوران فابک و دکتر سید مهدی طاهری متخصص علم اطلاعات و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بودند.
.JPG)
صحبت‌های آقای مهندس امینی (مقدمه):
برخی فکر می‌کنند مدیریت داده با مدیریت فراداده فرق نمی‌کند. ولی باید گفت: درست است که فراداده نوعی داده محسوب می شود اما مدیریت آن ملاحظات خاص خود را دارد. بصورت عرفی یک تعریف اولیه و ساده از فراداده وجود دارد. داده ای درباره داده ها ( data about data ) اما این تعریف ما را به خطا می‌اندازد. به نظرم تعریف "داده درباره داده" یک تعریف ناقص از متادیتا است. مؤسسه DAMA در نسخه دوم بدنه دانش مدیریت داده (DAMA-DMBOK) به این نکته نیز اشاره شده است. متادیتا علاوه بر اینکه در رابطه با ویژگی‌های داده است، درباره روابط داده ای (Data Relationship) و قوانین داده ای (Data Rules) نیز است. وقتی می‌خواهیم فرایندها و ساختار مرتبط با داده را توضیح دهیم به متادیتا نیاز داریم. من دو دیدگاه عرض می‌کنم و تلاقی این دو دیدگاه راجع به انواع فراداده نگاه متفاوتی به ما خواهد داد. دیدگاه اول از منظر فناوری اطلاعات (IT) است که فراداده را به 3 گروه فراداده تجاری Metadata Business ، فراداده فنی Technical Metadata ، فراداده عملیاتی Operational Metadata تقسیم می‌کند. دیدگاه دوم از منظر کتابداری و علم اطلاعات است که فراداده‌ها را به سه گروه فراداده توصیفی Descriptive Metadata ، فراداده ساختاریMetadata Structural و فراداده مدیریتی Administrative Metadata تقسیم کرده است.
ضرورت وجود متادیتا برای یک سازمان را می توان با یک مثال بیان کرد. برای مثال شما کتابخانه حسینیه ارشاد را در نظر بگیرید که بالغ بر چندین هزار جلد کتاب دارد. شما برای پیدا کردن کتاب مورد نظر خود از کجا شروع می‌کنید؟ حال کتاب پیدا شده را چگونه استفاده می کنید؟ اگر برگه دان ها و کتابداران آشنا به کتابها نباشند، آیا می توانید به کتاب موردنظرتان دسترسی پیدا کنید؟ متادیتا در یک سازمان همچنین کاری را انجام می دهد. در واقع از متادیتا برای افزایش دسترس پذیری، جستجو پذیری و بازیابی داده‌ها استفاده می‌شود.
.JPG)
صحبت‌های آقای مهندس سخایی:
اگر ما می‌خواهیم مدیریت داده را ترسیم کنیم جایگاهMetadata کجاست؟ من بحثم را از انواع فراداده، معماری متادیتا و حاکمیت متادیتا در سازمان پیش می‌برم. اینکه نیازهای آتی و فعلی سازمان را مشخص کنیم و امکان استفاده مؤثر و کارآمد از داده‌ها را به منظور حمایت از فعالیتهای کسب و کار ایجاد کنیم. ما در بحث مدیریت داده، همواره داده‌ها را از منابع مختلف جمع‌آوری کرده و از یک ماژول کلی برای ذخیره، عرضه و استفاده مجدد استفاده می‌کنیم. یک بحث وجود دارد که می‌گوید ما بدون ایجا فوندانسیون نمی‌توانیم از چیزی استفاده کنیم. ما باید اول فونداسیون را ایجاد کنیم سپس برنامه‌های پیشرفته را اجرا کنیم. مدیریت متادیتا یکی از عناصر کلیدی در شکل گیری این فونداسیون است که اهدافی نظیر شناخت داده توسط فناوری اطلاعات و کسب و کار، کاهش ریسک تصمیم‌گیری بر اساس داده نادرست و دسترسی تحلیل‌گران و دانشمندان داده به تعاریف داده به منظور شناخت و آگاهی بیشتر از داده را به همراه دارد. افزایش الزامات رگلاتوری و انطباق، اهمیت حاکمیت داده و کیفیت داده، افزایش پیچیدگی سیستم‌ها، نیاز به تجزیه و تحلیل بهتر و تشخیص داده به عنوان یک دارایی مهم سازمانی را می‌توان از دلایل پرداختن به موضوع مدیریت متادیتا دانست. اگر بدون فوندانسیون مناسب سراغ اجرای برنامه‌های پیشرفته برویم زمان و هزینه بیشتری صرف خواهیم کرد ولی خروجی کمتر و احتمال شکست بیشتری خواهیم داشت. سازمان‌ها امروزه با هزینه زیادی داده را تولید می‌کنند ولی در مصرف آن مشکل دارند. آیا می‌تواند سازمانی تصمیم‌گیری داده محور داشته باشد؟
برای تبین جایگاه مدیریت متادیتا در مدیریت داده دو چارچوب و مدل در حوزه مدیریت داده با نام‌های DMBOK و CMMI DMM وجود دارد. در چارچوب DMBOK ، مدیریت متادیتا یکی از حوزه های کاری مدیریت داده است که برای ورود به آن باید پس از تدوین استراتژی مربوطه اقدامات لازم را انجام داد. در مدل ارزیابی CMMI DMM نیز مدیریت متادیتا یکی از 25 ناحیه فرآیندی است که در ذیل گروه حاکمیت داده Data Governance قرار می گیرد و این مهم بودن متادیتا را بیان می‌کند. در واقع می‌توان گفت حکمرانی داده بدون وجود متادینا یک کاریکاتور است.
صحبت‌های آقای دکتر طاهری:
چرا متادیتا باید مدیریت شود؟ رویکردهای موجود برای مدیریت فراداده کدامند؟ همزمان با پیدایش متادیتا در دهه 90 استانداردهای فراداده‌ای شکل گرفتند. متادیتا و آنتولوژی دو Component وب معنایی Semantic Web هستند. آنتولوژی‌ها توسط متادیتا ساخته می‌شوند. متادیتا نقش کلیدی در محیط‌های اطلاعاتی جدید ایفا می‌کند و داده‌ها را مدیریت می‌کند.
هر استاندارد متادیتا مجموعه عناصر مرتبط دارد که کاربردهای مختلف را پشتیبانی می‌کند. بالاترین کارکردی که متادیتا ایفا می کند بازنمون ارتباط بین داده‌هاست. داده‌های جدا از هم معنا تولید نمی‌کنند یا معنای ناقص تولید می‌کنند.
متادیتا ریجستری همان پاسخ مدل‌های ارزیابی چون CMMI DMM هستند که آقای مهندس فرمودند. در رجیستری یکی از Element ها Metadata application profile (MAP) است. شما می‌توانید برای سازمان خودتان MAP درست کنید و از چندین استاندارد فراداده‌ای در آن استفاده کنید حتی اگر نتوانستید عنصر خودتان را در استانداردهای دیگر بیابید عنصر بومی پیشنهاد دهید. همچینی می‌توانید عناصر را بازتعریف کنید و تعاریف Context خودتان را داشته باشید. مثلا استاندارد METS (استاندارد کدگذاری و انتقال فراداده) 7 بخش دارد 4 بخش آن مرتبط با مدیریت شی محتوایی و 3 بخش آن مدیریت فراداده است.
صحبت مهندس امینی (جمع‌بندی نشست):
بدون متادیتا مدیریت داده معنا ندارد. شخصی که متولی حکمرانی داده است باید تضمین کند که متادیتا قابل اطمینان وجود دارد و می‌توان با آن زیرساختی درست کرد که پردازشها و تحلیل‌های داده ای همچون مصورسازی داده، داده کاوی و سایر موارد را مبنای آن انجام داد. طبیعی است برای قابل اطمینان بودن فراداده ها می بایست مجموعه ای از نظارتها، استانداردها و کنترلها انجام گیرد. در حقیقت شورای عالی حکمرانی داده ، استانداردهای فراداده و اولویت های آنها را تعیین می کند و بر روی آنها هدایت عالیه نماید. حکمرانی فراداده (Metadata Governance) به معنای تعیین تکلیف سیاستهای طرح ریزی، پیاده سازی و کنترل فراداده ها است.
برای شنیدن فایل صوتی این نشست اینجا و برای مشاهده اسلاید اینجا را کلیک کنید.