در دنیای اینترنت هر روز با حجم زیادی از اطلاعات و اخبار مواجه می‌شویم و به راحتی و با سرعت آنها را با دیگران به اشتراک می‌گذاریم. اما آیا تمام آنچه در فضای مجازی می‌خوانیم صحت دارد؟ 

برای انتشار و به اشتراک گذاشتن اطلاعات در فضای مجازی مقررات و استانداردهای زیادی وجود ندارد و هر کسی می‌تواند هر داستان درست و غلطی را با دیگران به اشتراک بگذارد. گاهی حتی برخی افراد به عمد و برای مقاصد خاصی اطلاعات نادرست را منتشر می‌کنند؛ برای برانگیختن احساسات و افکار عمومی، برای جلب توجه و بازدید بیشتر سایت و صفحه‌ مجازی‌شان و ... با اینکه اخبار جعلی و اطلاعات نادرست پدیده‌ی جدیدی نیست، اما وسعت و سرعت انتشار آن با استفاده از اینترنت افزایش یافته است. قبلاً مردم اطلاعات را از رسانه‌های مورد اعتمادی دریافت می‌کردند که ملزم به رعایت ضوابط سختگیرانه‌ای بودند، اما امروز بسیاری از مردم اخبار را از رسانه‌های اجتماعی و سایر منابع آنلاین دریافت و بازنشر می‌کنند. 

در زمان همه‌گیری ویروس کووید 19، اخبار گوناگونی منتشر می‌شد که بسیاری از آنها جعلی بودند، از جمله اینکه فناوری 5G با گسترش ویروس کووید 19مرتبط است. این ادعا درست نبود و منابع رسمی بارها آن را رد کردند، اما همچنان به طور گسترده به اشتراک گذاشته شد.

- باعث ایجاد سردرگمی و سوءتفاهم در موضوعات مهم می‌شود.

- به تصمیم‌گیری نادرست در مورد سلامتی و درمان‌های پزشکی منجر می‌شود.

- باعث برانگیختن و تشدید درگیری‌های اجتماعی می‌شود.

و ...

ایفلا (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری)، در سال 2017، هشت گام شناسایی اخبار جعلی را در یک نگاشت منتشر کرده است:

1. به منبع توجه کنید: روی منبع خبر کلیک کنید؛ اهداف سایت را بخوانید، اطلاعات تماس آن را بررسی کنید و نشانی سایت را چک کنید که بدون خطای املایی یا در دامنه معتبری باشد. 

2. کل متن را بخوانید: تیترها ممکن است گمراه‌کننده باشند. گاهی هدف از عناوین جذاب و تکان‌دهنده افزایش تعداد کلیک است. با خواندن کل داستان متوجه اطلاعات بیشتری خواهید شد.

3. نویسنده را بررسی کنید: آیا معتبر است و شهرت دارد؟ آیا واقعی است؟ آیا درباره حوزه تخصصی خود صحبت می‌کند؟

4. منابع پشتیبان را بررسی کنید: روی لینک‌های موجود کلیک کنید. بررسی کنید که آیا ارجاعی که به منابع دیگر داده شده درست است و در سایت‌های معتبر خبر تأیید شده است؟ خبر را در سایت‌های معتبر جستجو کنید تا از درستی آن اطمینان یابید.

5. تاریخ را چک کنید: گاهی اخباری قدیمی بازنشر می‌شود و به خبر جدیدی نسبت داده می‌شود. گاهی تاریخ دقیق داستان یا خبر ذکر نمی‌شود که از اعتبار آن می‌کاهد.

6. آیا یک شوخی است؟ اگر خبر بیش از حد عجیب و غریب است، ممکن است یک شوخی باشد. برای اطمینان، درباره نویسنده و سایت تحقیق کنید.

7. تعصبات خود را بررسی کنید: توجه کنید که عقاید شما ممکن است روی قضاوتتان تأثیر بگذارد. برخی افراد ممکن است از این موضوع سوءاستفاده کنند و با توجه به باورها و احساسات غالب مردم اخباری جعلی را منتشر کنند تا احساسات عموم را برانگیزند. لازم است ذهنیت انتقادی خود را حفظ کنید و از خود بپرسید هدف از انتشار این داستان چیست.

8. از متخصصان بپرسید: در نهایت وقتی شک دارید از کتابداران و متخصصان کمک بگیرید. کتابداران درباره نحوه جستجوی اطلاعات و ارزیابی آنها آموزش دیده‌اند و می‌توانند به شما کمک کنند تا اطلاعات قابل اعتماد را هم به صورت آنلاین و هم به صورت چاپی پیدا کنید.